बृहन्मुंबई महानगरपालिका जी/उत्तर महानगरपालिका प्रयोगशाळा

सोमवार ते शनिवार सकाळी 10:30 ते संध्याकाळी 4:30 पर्यंत नमुने स्वीकारले जातील(सरकारी सुट्ट्या वगळता)

अणुजीव प्रयोगशाळा

  • होम
  • /
  • प्रयोगशाळा /
  • अणुजीव प्रयोगशाळा

विभाग प्रमुखः डॉ. संतोष जठार (महापालिका विश्लेषक)

अणुजीव प्रयोगशाळा प्रभारीः श्रीमती विजयता एस. गरुड (सहाय्यक विश्लेषक)

संपर्क तपशीलः दूरध्वनी क्र. ०२२-२४३०१५५१/०२२-४५०३९७९२

ईमेल आयडीः fwqms.ma@mcgm.gov.in | municipalanalystb@gmail.com

पुढील दैनंदिन पिण्याच्या पाण्याचे स्रोत अणुजीव प्रयोगशाळेत तपासतात.

  • फिक्स पॉईंट पाण्याचे नमुने
  • सेवा जलाशय पाण्याचे नमुने (जलकुंभ)
  • विहिरीतील पाण्याचे नमुने
  • बोअर-वेल पाण्याचे नमुने
  • बर्फाच्या पाण्याचे नमुने
  • फेरीवाल्यांचे पाण्याचे नमुने
  • अणुजीव विश्लेषणासाठी अन्न नमुने
  • अणुजीव विश्लेषणासाठी आहारेतर नमुने (अन्न नसलेले)

अणुजीव प्रयोगशाळाः


  • अधिकृतपणे "अणुजीव विभाग" म्हणून ओळखली जाणारी ही अणुजीव प्रयोगशाळा सुमारे 1800 चौरस फूट क्षेत्रफळाची असून अणुजीव चाचण्यांसाठी योग्य प्रकारे विभागलेली आहे.

    प्रयोगशाळा उच्च दर्जाची असून, ऑटोक्लेव्ह, इन्क्युबेटर्स, बायोसेफ्टी कॅबिनेट्स, पास बॉक्स, मॅनिफोल्ड मेम्ब्रेन फिल्टरेशन सिस्टम इत्यादींच्या समावेशासह सर्व उपकरणे चांगल्या स्थितीत आणि कॅलिब्रेटेड आहेत.

    चाचण्या अनुभवी, कुशल आणि समर्पित अणुजीवशास्त्रज्ञांच्या टीमद्वारे नियंत्रित पर्यावरणीय परिस्थितीत प्रमाणित पद्धतींचा वापर करून केली जातात. चाचणी प्रक्रियेदरम्यान एसेप्टिक स्थिती राखली जाते, आणि परिणामांची वैधता सुनिश्चित करण्यासाठी गुणवत्ता नियंत्रण प्रक्रियेचे काटेकोर पालन केले जाते. सर्व देखरेख आणि चाचणी उपक्रमांचे दस्तऐवजीकरण योग्य प्रकारे केले जाते आणि नोंदी सुरक्षित ठेवल्या जातात.

अणुजीवशास्त्रीय चाचणीचे प्रमुख काम ठळक वैशिष्ट्येः-

अ) बीएमसीचे अंतर्गत पाण्याचे नमुने.

  • BMC वितरण प्रणालीतून पिण्याच्या पाण्याच्या गुणवत्तेचे निरीक्षणः
    वितरण व्यवस्थेद्वारे संपूर्ण मुंबईला पुरविल्या जाणाऱ्या पिण्याच्या पाण्याच्या गुणवत्तेच्या देखरेखीसाठी गोळा केलेल्या पाण्याच्या नमुन्यांची चाचणी करण्यासाठी ही प्रयोगशाळा प्रसिद्ध आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, सामुदायिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी BMC च्या सार्वजनिक आरोग्य विभागाद्वारे ग्राहकांच्या अखेरीपर्यंत सुरक्षित पिण्याचे पाणी पुरवले जात आहे याची पडताळणी करण्यासाठी पाण्याच्या गुणवत्तेचे निरीक्षण केले जाते. यासाठी सार्वजनिक आरोग्य विभाग आणि हायड्रॉलिक इंजिनिअरिंग (HE) विभागाच्या कर्मचाऱ्यांनी एकत्रितपणे गोळा केलेले पाण्याचे नमुने IS 10500 नुसार नियमित जीवाणूशास्त्रीय चाचणीसाठी प्रयोगशाळेत पाठवले जातात.वैद्यकीय आरोग्य अधिकारी (MOH), सहाय्यक अभियंता वॉटर वर्क्स (AEWW), आणि सहाय्यक अभियंता गुणवत्ता नियंत्रण (AEQC) यांच्या निरीक्षणाखाली दररोज सुमारे 150-180 पाण्याचे नमुने चाचणीसाठी पाठवले जातात. मेम्ब्रेन फिल्टरेशन तंत्र आणि क्रोमोजेनिक कल्चर मीडियाचा वापर करून IS 15185 पद्धतीनुसार नमुने तपासले जातात. या चाचण्यांमध्ये पाण्याच्या गुणवत्तेचे सूचक बॅक्टेरिया, टोटल कोलीफॉर्म बॅक्टेरिया, आणि एस्चेरिचिया कोलाई बॅक्टेरियांचे शोध घेतले जातात. पुष्टी परिणाम 18-24 तासांच्या आत प्राप्त होतात, ज्यामुळे असुरक्षित पाण्याच्या नमुन्यांच्या ठिकाणी त्वरित उपाययोजना करता येतात.
  • फेरीवाल्यांकडून गोळा केलेल्या पाण्याच्या नमुन्यांची चाचणी:
    2015 मध्ये माननीय राज्यपालांच्या निर्देशांनुसार पाण्यामुळे होणारे रोग रोखण्यासाठी सार्वजनिक आरोग्य विभागाच्या विशेष मोहिमेअंतर्गत महानगरपालिका आयुक्तांच्या आदेशानुसार फेरीवाल्यांकडून गोळा केलेल्या पाण्याच्या नमुन्यांची चाचणी करण्यात आली. यासाठी 24 प्रभागांमधील आरोग्य वैद्यकीय अधिकारी (MOH) यांच्या कर्मचाऱ्यांनी दररोज 50-70 पाण्याचे नमुने गोळा करून प्रयोगशाळेत पाठवले. प्रयोगशाळेने IS 10500 नुसार नमुने तपासले आणि 24 तासांत अहवाल जारी केला.
  • बर्फाच्या नमुन्यांची चाचणीः
    2016 मध्ये माननीय राज्यपालांच्या निर्देशांनुसार बर्फाच्या नमुन्यांची चाचणी करण्यासाठी विशेष मोहीम हाती घेण्यात आली. यासाठी MOH च्या कर्मचार्यांनी फेरीवाले, ज्यूस सेंटर, रस्त्यावरील खाद्य विक्रेते, बर्फ विक्रेते आणि बर्फ कारखान्यांतून दररोज 50-70 बर्फाचे नमुने गोळा करून तपासणीसाठी पाठवले. प्रयोगशाळेने IS 10500 नुसार चाचणी केली आणि 24 तासांत अहवाल जारी केला. सुमारे 20,000 बर्फाचे नमुने तपासण्यात आले आणि त्यावर अधिसूचना जारी करण्यात आली.
  • बीएमसीच्या विविध विभागांचे पाण्याचे नमुने:
    सार्वजनिक आरोग्य विभागाच्या विशेष मोहिमेअंतर्गत बीएमसी रुग्णालये, प्रसूतीगृहे, स्मशानभूमी, जलतरण तलाव, आणि इतर विभागांमधून गोळा केलेल्या पिण्याच्या पाण्याच्या नमुन्यांची चाचणी प्रयोगशाळेत केली जाते.

    • ब) बाह्य नमुनेः

    • अन्न सुरक्षा आणि मानक कायदा 2006 अंतर्गत अन्न आणि औषध प्रशासन (FDA), रेल्वे विभाग, पोलिस स्टेशन, केंद्र आणि राज्य सरकारी कार्यालये तसेच सामान्य जनता यांच्याकडून सादर केलेल्या अन्न व पाण्याच्या नमुन्यांची चाचणी प्रयोगशाळा करते. चाचणी भारतीय मानक ब्युरो (BIS) आणि अन्न सुरक्षा नियमानुसार होते.
    • बीएमसी रुग्णालये, प्रसूतीगृहे, विहिरी, तलाव, टँकर, स्मशानभूमी, आणि जलतरण तलाव यांसारख्या ठिकाणी गोळा केलेल्या पाण्याच्या नमुन्यांची देखील चाचणी प्रयोगशाळेत केली जाते.
    अन्न नमुन्याचे अणुजीवशास्त्रीय विश्लेषण खालील तक्त्यानुसार केले जाते-
    अन्नपदार्थ
    दुग्धजन्य उत्पादने आणि तत्सम फळे आणि भाजीपाला उत्पादने, तृणधान्ये आणि तृणधान्ये उत्पादने, मांस आणि मांस उत्पादने, मासे आणि मासे उत्पादने, बर्फ लॉली किंवा खाण्यायोग्य बर्फ, मीठ, मसाले, मसाले आणि संबंधित उत्पादने, पेये (दुग्ध आणि फळे आणि भाजीपाला आधारित व्यतिरिक्त) मालकीचे अन्न, अल्कोहोलयुक्त पेये आणि इतर कोणतीही अन्न उत्पादने.
    एफ. एस. एस. आर. नुसार चाचणी, 2011 अॅपेन्डिक्स-बी
      नाव चाचणी मानके
    A स्वच्छता निर्देशक जीव
    1 एरोबिक प्लेट गणना IS 5402
    2 कोलीफॉर्म IS 5401-Part-1
    3 स्टॅफिलोकोकस ऑरियस (कोग्युलेझ पॉझिटिव्ह) IS 5887-Part-2;
    IS 5887-Part-8-Sec-1;
    IS 5887-Part-8-Sec-2
    4 यीस्ट आणि मोल्ड IS 5403
    5 ई. कोलाई IS 5887-Part-1
    6 एंटरोबॅक्टेरियासी IS 17112 (Part 1 &2)
    B अन्न सुरक्षा निकष
    1 साल्मोनेला एसपीपी IS5887-Part-3
    2 लिस्टेरिया मोनोसाइटोजेन्स IS 14988-Part-1
    3 बॅसिलस सेरियस IS 5887-Part-6
    4 सल्फाइट क्लॉस्ट्रिडिया कमी करत आहे ISO 15213
    5 शिगेल्ला एसपीपी IS 5887-Part-7
    6 विब्रिओ कॉलरा आणि विब्रिओ पॅराहेमोलिटिकस IS 5887 (Part5)
    7 मल स्ट्रेप्टोकोकी IS 15186:2018;IS 5887(Part 2)
    8 स्यूडोमोनास एरुगिनोसा IS 13428:2018 (Annex-D)
    9 कॅम्फिलोबॅक्टर ISO 10272 (1 &2)
    10 एंटरोबॅक्टर साकाझाकी (क्रोनोबॅक्टर एसपीपी) ISO/TS 22964
    11 व्यावसायिक स्थैर्य IS 4884
    12 व्यावसायिक स्थैर्य IS 4238
    13 प्रवेगक साठवण चाचणी IS 1166

    जलद माहिती