बृहन्मुंबई महानगरपालिका जी/उत्तर महानगरपालिका प्रयोगशाळा

विभाग प्रमुखः डॉ. संतोष जठार (महापालिका विश्लेषक)

रासायनिक प्रयोगशाळा प्रभारी :श्री विनायक राठोड (सहाय्यक विश्लेषक)

संपर्क तपशीलः दूरध्वनी क्र. 022-24301551/022-450397902

ईमेल आयडी : municipalanalyst@gmail.com | fwqms.ma@mcgm.gov.in

खालील अन्न, बिगर अन्न व पाण्याचे स्त्रोत रासायनिक प्रयोगशाळेत तपासले जातात:

• ग्धजन्य उत्पादने आणि त्यांचे अनुरूप पदार्थ
• चरबी तेल आणि चरबीचे इमल्शन
• फळे आणि भाजीपाला उत्पादने
• तृणधान्ये आणि तृणधान्ये उत्पादने
• मांस आणि मांस उत्पादने
• मासे आणि मासे उत्पादने
• मिठाई आणि गोड पदार्थ
• मधासह गोड करणारा घटक
• मीठ, मसाले आणि कंडिमेंट्स आणि संबंधित उत्पादने
• पेये (दुग्धजन्य, फळे व भाजीपाला आधारित व्यतिरिक्त)
• इतर अन्न उत्पादने आणि घटक
• मालकीचे अन्न
• अन्नाची विकिरण प्रक्रिया
• ग्लूटेन मुक्त अन्न
• मद्यार्कयुक्त पेये
• बांधकामासाठी पाणी
• पिण्याचे पाणी
• पॅक केलेले पिण्याचे पाणी

रासायनिक चाचणीचे ठळक वैशिष्ट्ये:

• अ. बीएमसीच्या अंतर्गत पाण्याचे नमुने:
  प्रयोगशाळा सार्वजनिक आरोग्य विभाग, बीएमसी रुग्णालये आणि प्रसूतीगृहे, स्मशानभूमी, जलतरण तलाव, प्राणीसंग्रहालय, उद्याने, प्रभाग कार्यालय इत्यादी बीएमसीच्या विविध विभागांनी पाठवलेले अन्न आणि पाण्याचे नमुने तपासते.
  एकात्मिक बालविकास सेवा (ICDS) अंतर्गत, महानगरपालिकेच्या शिक्षण विभागाला विविध संस्था आणि स्वयंसेवी संस्थांद्वारे पुरविलेल्या मध्यान्ह भोजनाचे (खिचडी) उष्मांक मूल्य आणि पोषण मूल्यासाठी विश्लेषण केले जाते.
• ब. बाह्य नमुनेः
  
  प्रयोगशाळा खालील बाह्य अन्न आणि पाण्याचे नमुने तपासते:
  • अन्न सुरक्षा आणि मानक कायदा 2006 अंतर्गत अन्न आणि औषध प्रशासन (FDA), मध्य रेल्वे, पश्चिम रेल्वे, कोकण रेल्वे, पोलिस स्टेशन, केंद्र आणि राज्य सरकारी कार्यालये, तसेच सामान्य जनता किंवा ग्राहकांनी सादर केलेले नियामक नमुने, जे अन्न सुरक्षा आणि मानक नियमन आणि भारतीय मानक ब्युरो (BIS) मध्ये विहित मानकांचे पालन करण्यासाठी तपासले जातात.
  • सीमाशुल्क आयुक्त कार्यालयाने पाठवलेले सिगारेट नमुने.
  • मुंबईतील विविध पोलीस ठाण्यांनी पाठवलेले खाद्यपदार्थ किंवा उत्पादने.
  • पोलीस विभागाच्या गुन्हे शाखेद्वारे छापा मारून किंवा बेकायदेशीर दुकानांमधून गोळा केलेल्या निषिद्ध वस्तू जसे गुटका आणि चवदार तंबाखू यांचे नमुने तपासले जातात.
  • केंद्रीय खरेदी विभागाने (CPD) बीआयएस मानकांनुसार पाठवलेले साबण आणि डिटर्जंटचे नमुने.
• क. प्रयोगशाळेचे प्रकल्पः
  
  FSSAI चहाच्या पूडमध्ये लोह भरण्याची मर्यादा निश्चित करण्याचा प्रकल्प (2013):
  प्रयोगशाळेने FSSAI ने सुरू केलेल्या चहाच्या पावडरमधील लोह भरण्याची मर्यादा निश्चित करण्याच्या प्रकल्पात योगदान दिले आहे. त्यानुसार, प्रयोगशाळेने मुंबई भागातून चहाच्या पूडचे विविध नमुने गोळा केले आणि त्यातील लोह भरण्याचे प्रमाण (ppm) निश्चित करण्यासाठी रासायनिक विश्लेषण केले. चाचणीचे निकाल FSSAI कडे सादर करण्यात आले, ज्याचा वापर चहाच्या पावडरमधील लोह भरण्याच्या मर्यादेचे प्रमाणीकरण करण्यासाठी झाला. ही मर्यादा अन्न सुरक्षा आणि मानक (अन्न उत्पादन आणि अन्न मिश्रित) नियमनात प्रकाशित करण्यात आली.
• 
  मध्यान्ह भोजन मानकीकरण प्रकल्प (2015):
  पालिकेच्या प्रयोगशाळा, बीएमसी शिक्षण विभाग आणि इस्कॉन यांनी संयुक्तपणे हा प्रकल्प सुरू केला. प्रयोगशाळेने एकात्मिक बालविकास योजनेअंतर्गत शालेय मुलांना दिल्या जाणाऱ्या मध्यान्ह भोजनातील (खिचडी) प्रथिनांची किमान आवश्यकता आणि उष्मांक मूल्य निश्चित करण्यात योगदान दिले. या प्रकल्पात महाराष्ट्र सरकारच्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार कच्च्या घटकांपासून खिचडी तयार करून तिचे रासायनिक विश्लेषण करण्यात आले, ज्याद्वारे प्रथिनांचे प्रमाण आणि पोषण मूल्य निश्चित करण्यात आले. या विश्लेषण अहवालाच्या आधारे महाराष्ट्र सरकारला मध्यान्ह भोजनाच्या (खिचडी) मानकांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी शिफारस करण्यात आली, ज्याचे नंतर सरकारी ठराव (GR) प्रकाशित झाले.